W dzisiejszych czasach, wraz ze wzrostem świadomości na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu (ZAA), coraz więcej rodziców staje w obliczu dylematów związanych z rozwojem swoich pociech. Nawet subtelne odstępstwa od oczekiwanych wzorców zachowań mogą budzić obawy i prowadzić do poszukiwania fachowej diagnozy. Jednak zrozumienie, że każde dziecko jest wyjątkowe, a jego rozwój przebiega indywidualnie, jest kluczowe dla uniknięcia przedwczesnych i nieuzasadnionych wniosków.
Postrzeganie autyzmu jako spektrum
Autyzm nie jest jednorodnym zaburzeniem, lecz spektrum różnorodnych objawów i nasilenia trudności. Ta koncepcja podkreśla, że każda osoba z ZAA prezentuje unikalny zestaw cech i wyzwań. Dlatego też nie istnieje jeden wzorzec zachowań, który jednoznacznie wyklucza lub potwierdza diagnozę autyzmu. Zamiast tego, specjaliści oceniają całościowy obraz funkcjonowania dziecka, biorąc pod uwagę różne aspekty jego rozwoju.
Proces diagnostyczny – kompleksowa ocena
Rozpoznanie zaburzeń ze spektrum autyzmu (ZAA) jest złożonym, wieloetapowym procesem, wymagającym współpracy wielu specjalistów – psychologów, pedagogów i psychiatrów. Opiera się najczęściej na ustrukturyzowanej obserwacji dziecka, przeprowadzonej zgodnie ze standardami protokołu ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule). Ten narzędzie umożliwia specjalistom dokonanie wszechstronnej analizy różnych cech i wzorców zachowań charakterystycznych dla ZAA.
Kluczowe obszary oceny
Podczas diagnozy szczególną uwagę zwraca się na dwa główne obszary:
-
Trudności w komunikacji społecznej: Obejmują one deficyty w zakresie nawiązywania i podtrzymywania interakcji społecznych, a także problemy z wykorzystaniem komunikacji niewerbalnej, takie jak utrzymywanie kontaktu wzrokowego, odczytywanie i wyrażanie emocji za pomocą gestów czy mimiki.
-
Stereotypowe zachowania, czynności i zainteresowania: Manifestują się one poprzez powtarzalne wzorce ruchów ciała, używanie przedmiotów lub mowy, a także sztywne wzorce zachowań werbalnych i niewerbalnych, rytuały lub zrytualizowane wzorce zachowań werbalnych i niewerbalnych, ograniczone i uporczywe zainteresowania.
Kontakt wzrokowy i przebywanie wśród rówieśników niewystarczające
Okresowo nawiązywany kontakt wzrokowy oraz przebywanie w gronie innych dzieci nie stanowią wystarczających przesłanek do wykluczenia diagnozy ZAA. Chociaż takie zachowania mogą sugerować pewne umiejętności społeczne, nie oznaczają one, że dziecko nie doświadcza znaczących trudności w innych obszarach charakterystycznych dla autyzmu.
Indywidualna ocena każdego przypadku
Każde dziecko jest wyjątkowe, a jego rozwój przebiega w niepowtarzalny sposób. Dlatego też specjaliści dokonują indywidualnej oceny każdego przypadku, biorąc pod uwagę całościowy obraz funkcjonowania dziecka, a nie pojedyncze zachowania. Nawet jeśli niektóre aspekty rozwoju wydają się prawidłowe, nie wyklucza to możliwości wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Znaczenie wczesnej interwencji
Wczesna diagnoza i odpowiednia interwencja terapeutyczna odgrywają kluczową rolę w wspieraniu rozwoju dzieci z ZAA. Im wcześniej zostaną zidentyfikowane potrzeby dziecka, tym efektywniejsza może być terapia ukierunkowana na rozwijanie umiejętności społecznych, komunikacyjnych i adaptacyjnych. Dlatego też, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do prawidłowego rozwoju dziecka, warto skonsultować się ze specjalistami i poddać je kompleksowej ocenie.
Współpraca z ekspertami i zrozumienie diagnozy
Wszelkie wątpliwości dotyczące diagnozy autyzmu warto omówić z psychiatrą zajmującym się danym dzieckiem. Specjaliści ci posiadają niezbędną wiedzę i doświadczenie, aby wyjaśnić rodzicom znaczenie poszczególnych zachowań oraz przedstawić całościowy obraz funkcjonowania dziecka. Zrozumienie diagnozy i akceptacja unikalnych potrzeb dziecka są kluczowymi krokami na drodze do zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia i stymulacji rozwoju.
Podsumowanie
Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu nie opiera się na pojedynczych zachowaniach, ale na całościowej ocenie funkcjonowania dziecka w różnych obszarach. Okresowe nawiązywanie kontaktu wzrokowego czy przebywanie wśród rówieśników nie wykluczają możliwości wystąpienia ZAA. Specjaliści biorą pod uwagę wiele czynników, takich jak trudności w komunikacji społecznej, stereotypowe zachowania i zainteresowania, aby dokonać rzetelnej diagnozy. Wczesna interwencja i współpraca z ekspertami są kluczowe dla zapewnienia dziecku odpowiedniego wsparcia i stymulacji rozwoju.
Artykuł powstał we współpracy z Moniką Hołub – psycholog i psychoterapeutą z gabinetem w Warszawie i online
